حبوبات آبی
الف- توصیه بر اساس آزمون خاک
در مورد حبوبات نکته ای که حائز اهمیت است امکان همزیستی آنها با باکتری ریزوبیوم است که این باکتریها قادر به تثبیت بیولوژیکی ازت می باشد بنابرین می توان با تلقیح بذر این گیاهان با باکتری ریزوبیوم در کوددهی آنها صرفه جویی کرد با این حال برای این محصولات مقداری کود از ته بصورت شروع کننده ( starter ) داده می شود که این مقدار حدود 50 تا 100 کیلو اوره در هکتار می باشد در صورت موجود باکتری مورد نظر در خاک ویا تلقیح بذر با باکتری دیگر احتیاجیبه کوددهی نمی باشد این نکته را باید در نظر گرفت در صورت کوددهی از ته ریز وبیوم ها در خاک و ریشه گیاه ناتوان شده وقادر به همزیستی با گیاه نمی باشد بنابرین در مورد توصیه کودی آنها بیشتر به فسفر ، پتاسیم ، گوگرد و عناصر ریز مغذی توجه شود در تحقیقات انجام شده حد بحرانی فسفر وپتاسیم به صورت زیر بر آورد شده است .
جدول 14 ـ حد بحرانی فسفر و پتاسیم در حبوبات
براساس حدود بحرانی بدست آمده برای حبوبات می توان توصیه کودی نمود .
جدول 15 ـ توصیه کودی برای کشت حبوبات براساس آزمون خاک
ب ـ توصیه عمومی
جدول 16 ـ توصیه های عمومی کودی برای عناصر پر مصرف و کم مصرف در زراعت حبوبات ( بر حسب کیلو گرم در هکتار )
در صورت استفاده از کود کامل ماکروتوصیه های کودی بصورت ذیل خواهد بود :
ـ کود کامل ماکرو به میزان 200 کیلو گرم در هکتار قبل از کشت
ـ سولفات روی 40 کیلو گرم در هکتار
ـ سولفات منگنز 40 کیلو گرم در هکتار
ـ کود میکروی کامل با غلظت 3 در هزار بصورت محلول پاشی در هکتار
ج ـ روش و زمان مصرف کودها :
ـ تمامی کودهای اوره ،سوپر فسفات ترپیل و سولفات پتاسیم در زمان کاشت و قبل از زدن شخم به مصرف خواهند رسید .
ـ در زمان کاشت تمامی کودهای کم مصرف توصیه شده را به نسبت یک به پنج با خاک خشک ونرم مخلوط و قبل از زدن شخم به صورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش خواهند شد . مصرف این کودها هر دو سال یکبار خواهد بود .
ـ محلول پاشی با کود میکروی کامل با غلظت 3 در هزار در دو مرحله ( ده روز قبل و بیست روز بعد از گل دهی ) با رعایت کلیه نکات فنی انجام خواهد رسید .
تذکر مهم : مقدار مصرف کود در حبوبات دیم معادل 30 تا 50 درصد حبوبات آبی توصیه می گردد .
6ـ سبزی وصیفی
6ـ1 گوجه فرنگی
الف ـ توصیه بر مبنای آزمون خاک
جدول 17 ـ توصیه بر اساس آزمون خاک برای گوجه فرنگی
مصرف ازت بایستی به صورت سرک در چند نوبت ( بعد از استقرارنشاء، قبل از گلدهی و پس از چین اول میوه ) انجام شود .
کلرور پتاسیم و ریزمغذیها را پس از گلدهی نیز می توان به صورت سرک همراه با آبیاری و یا محلول پاشی چند بار مصرف نمود . محلول پاشی کلرورکلسیم با غلظت 5 در هزار در اوایل دوره رشد، قبل و بعد از گلدهی جهت جلوگیری از پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی توصیه می شود .
ب ـ توصیه عمومی
ـ مصرف ازت بر اساس کود اوره به میزان 350 کیلوگرم در هکتار
ـ مصرف فسفر براساس آزمون خاک صورت می گیرد .
ـ مصرف پتاسیم بر اساس کلرور پتاسیم به میزان 400 کیلوگرم در هکتار
ـ تمامی ریز مغذیها ( سولفات روی 50 کیلوگرم ، سولفات آهن 100 کیلوگرم ، سولفات منگنز 40 کیلوگرم، وسولفات مس 25 کیلوگرم و اسید بوریک 25 کیلوگرم در هکتار )قبل از کاشت بهتر است همراه با کودهای فسفاته یا سولفات پتاسیم مصرف شود .
6ـ2 ـ خیار
الف ـ توصیه بر اساس آزمون خاک
جدول 18 ـ توصیه کودی بر اساس آزمون خاک برای خیار
نصف کود ازت بایستی به صورت سرک در طی برداشت میوه خیار به بوته های خیار داده شود.
ب ـ توصیه عمومی
ـ اوره به میزان 200 کیلوگرم در هکتار
ـ مصرف فسفربراساس آزمون خاک از منبع سوپر فسفات تریپل
ـ مصرف پتاس بر اساس کود سولفات پتاسیم به میزان 100 کیلوگرم درهکتار
ـ ریز مغذیها شامل سولفات روی 50 کیلوگرم ، سولفات منگنز 20 کیلوگرم واسید بوریک 25 کیلوگرم در هکتار
ـ برگپاشی با کود میکروی کامل با غلظت 3 در هزار
ج ـ روش و زمان مصرف کود :
ـ نصف کود اوره در زمان کشت و نصف دیگر بصورت سرک در طی مرحله برداشت میوه خیار به میزان 15 کیلوگرم در هکتار همزمان با دور آبیاری مصرف شود .
ـ کودهای فسفره و پتاسیمی قبل از کشت بصورت نواری در فواصل 10ـ5 سانتی متر در دو طرف بوته به مصرف خواهند رسید . در صورتی که امکان مصرف نواری نباشد بطور یکنواخت در سطح مزرعه پخش نموده و با شخم زیر خاک نمود.
ـ کودهای سولفات روی ، سولفات منگنز و اسید بوریک در صورت امکان همراه با کودهای فسفره و پتاسیمی بصورت نواری مصرف گردد. در صورتی که امکان مصرف نواری آن مقدور نباشد به نسبت یک به پنج با خاک خشک و نرم مخلوط و بطور یکنواخت در سطح مزرعه پخش و با شخم زیرخاک نمود.
ـ برگپاشی با کود میکروی کامل پس از مرحله 3 برگی بوته خیار در صورت مشاهده علائم کمبود عناصر با غلظت 3در هزار بفواصل زمانی هر دو هفته یکبار انجام و این کار تا برطرف شدن علائم کمبود با رعایت کلیه نکات فنی تداوم می یابد.
7 ـ گیاهان جالیزی
الف ـ توصیه کود بر اساس آزمون خاک
جدول 19 ـ توصیه کودی برای کشت جالیزبر اساس آزمون خاک
ب ـ توصیه عمومی کودی برای گیاهان جالیزی
جدول 20 ـ توصیه عمومی کودی برای گیاهان جالیزی
مصرف اسید بوریک در ارا ضی شور توصیه نمی شود
توجه : هندوانه به کمبود Zn , Fe , B , Mg و Ca بسیار حساس می باشد . محلولپاشی کودهای محتوی این عناصر در بعضی از حالات در بهبود کیفیت هندوانه سودمند می باشد .
ج ـ زمان وروش مصرف کود :
ـ کود اوره در چهار مرحله مصرف خواهد شد ( مرحله اول : هنگام کشت، مرحله دوم : هنگام منشعب شدن ساقه، مرحله سوم : دقیقا قبل از میوه دهی، مرحله چهارم : بعد از تشکیل اولین میوه ها ).
ـ تمام کودهای سوپر فسفات تریپل،یک دوم کود کلرورپتاسیم، سولفات روی، سولفات منگنز، سولفات آهن و اسید بوریک قبل از کشت به مصرف خواهند رسید.
ـ یک چهارم کود کلرورپتاسیم به هنگام منشعب شدن ساقه و یک چهارم باقیمانده دقیقا قبل از میوه دهی همراه همراه با تقسیط های دوم و سوم اوره به مصرف خواهند رسید .
ـ کودهای سولفات روی، سولفات منگنز و سولفات آهن قبل از کشت بصورت نواری در فاصله چند سانتیمتری زیر بذر جایگذاری شوند .
ـ محلول پاشی با کلرورکلسیم بعد از تشکیل میوه دردو تا چهار مرحله با فواصل زمانی 20 روزه و با رعایت کلیه نکات فنی توصیه می شود.
8 ـ دانه های روغنی
الف ـ توصیه بر اساس آزمون خاک
8 ـ1ـ سویا
ازت : چون این گیاه از خانواده لگوم بوده وقادر به همزیستی با Bradyrhizobium می باشد لذا نیاز به مصرف کود ازته ندارد و تنها به مقدار کمی کود ازته به عنوان استارتر در خاکهای با ماده آلی پائینتوصیه می شود . بدین منظور در خاکهای مختلف از لحاظ بافت و ماده آلی بین ، 50 ـ 25 کیلوگرم ازت بایستی در ابتدای کشت مصرف گردد ( معمولا در خاکهای سنگین 25 ودر خاکهای سبک 50 کیلوگرم درهکتار ازت توصیه می گردد).لازم به ذکر است که بایستی حتما قبل از کشت بذور سویا را به مایه تلقیح آغشته وبعد کاشته شود .در صورت موجود بودن امکانات محلول پاشی، توصیه می گردد در مرحله پر شدن غلافها از محلول پاشی 2 ـ 1 درصد نترات آمونیوم ( جهت بهبود کیفیت محصول ) استفاده گردد.
فسفر و پتاسیم : در جدول 21 توصیه کودی فسفر وپتاسیم صورت گرفته است .
جدول شماره 21 ـ توصیه کودی برای سویا بر اساس آزمون خاک
به جای سولفات پتاسیم ، می توان از کلرور پتاسیم استفاده نمود .
مقادیر مصرف کودهای ریز مغذی بر اساس توصیه های عمومی .
ب ـ توصیه های عمومی : درصورت عدم امکان انجام آزمون خاک توصیه های کودی ذیل پیشنهاد می گردد.
ـ 50 کیلوگرم اوره ( همزمان با کاشت )
ـ مقدار مصرف کودهای فسفره بر مبنای آزمون خاک تعیین و همزمان با کاشت مصرف خواهد شد .
ـ کلرور و یا سولفات پتاسیم به میزان 50 کیلوگرم در هکتار ( همزمان با کاشت )
ـ سولفات روی به میزان 50 کیلوگرم در هکتار ( همزمان با کاشت ) هر سه سال یکبار
ـ سولفات منگنز به میزان 30 کیلوگرم درهکتار ( همزمان با کاشت )هرسه سال یکبار
ـ کود میکروی کامل به صورت برگپاشی با غلظت 3 درهزار با رعایت کلیه نکات فنی در دو مرحله ده روز قبل از گل دهی وبیست روز بعد از گل دهی
8 ـ2 ـ کنجد
الف : توصیه بر اساس آزمون خاک
در جدول 22 توصیه عناصر پرمصرف ارائه گردیده است .
جدول 22 ـ توصیه کودی برای کنجد بر اساس آزمون خاک
ازت در سه تقسیط هنگام کاشت یک سوم ،دو سوم بقیه در دو تقسیط قبل از گلدهی مصرف گردد.
فسفر وپتاسیم قبل از کشت با خاک مخلوط گردد.
8 ـ3ـ آفتابگردان
الف : توصیه براساس آزمون خاک
درجدول23 توصیه عناصر پر مصرف ارائه گردیده است .
جدول 23 ـ توصیه کودی برای کشت آفتابگردان بر اساس آزمون خاک
ازت باید با سه تقسیط هنگام کاشت ، هشت برگی و قبل از گلدهی مصرف گردد.
ب ـ توصیه های عمومی :
در صورت عدم امکان آزمون خاک می توان از توصیه های عمومی مندرج در جدول 24 استفاده نمود .
جدول 24 ـ توصیه های عمومی کودی عناصر پرمصرف وکم مصرف در زراعت آفتابگردان ( برحسب کیلوگرم درهکتار )
مصرف سولفات آهن بصورت نواری درفاصله چند سانتی متری زیر بذر صورت گیرد .
ج ـ روش وزمان مصرف کود :
ـ کود اوره باید با سه تقسیط یک سوم هنگام کاشت ، یک سوم در مرحله هشت برگی ویک سوم در مرحله قبل از گلدهی همراه با آب آبیاری مصرف گردد .
ـ کودهای سولفات منیزیم ، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم در زمان کاشت وقبل از زدن شخم به مصرف خواهند رسید .
ـ در زمان کاشت تمامی کودهای کم مصرف توصیه شده را به نسبت یک به پنج با خاک خشک ونرم مخلوط وقبل از زدن شخم به صورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش خواهند شد .مصرف این کودها هر دو سال یکبار خواهد بود .
ـ مصرف کود حیوانی کاملا پوسیده به میزان حداقل ده تن در هکتار قبل از کشت توصیه می گردد .
ـ برگپاشی با کود کامل میکرو با غلظت 3 درهزار ده روز قبل و بیست روز بعد از گل دهی با رعایت کلیه نکات فنی انجام خواهد گرفت .
8 ـ 4 ـ کلزا
الف ـ توصیه بر اساس آزمون خاک
با استفاده از نشریه تغذیه بهینه کلزا می توان بر اساس آزمون خاک برای کلزا توصیه
نمود:
در جدول 33 ـ توصیه عمومی کودی برای اراضی شور ( پنبه ) برحسب کیلوگرم درهکتار
ج ـ ملاحظات کلی
ـ در اراضی شور ودر اراضی که کیفیت آب آبیاری نامطلوب است ، به جای کلرور پتاسیم از سولفات پتاسیم اتفاده شود .
ـ در مناطقی که سال ذراعی قبل ، پنبه علائم کمبود منیزیم را نشان داده است ( درکمبود منیزیم برگها به رنگ قرمز در می آیند اما رگبرگها سبز باقی می مانند) از سولفات منیزیم استفاده گردد .برای این منظور ، اگر در سال قبل قرمزی رنگ برگها متوسط بوده است به مقدار 100 کیلوگرم درهکتار سولفات منیزیم مصرف شود واگر قرمزی برگها شدید بوده است به مقدار 200 کیلوگرم درهکتار سولفات منیزیم مصرف گردد.
ـ اگر در سال قبل مزرعه علائم کمبود را نشان نداده باشد یا در سال قبل مزرعه تحت کشت پنبه نبوده است ، اما درسال جاری علائم قرمزی برگها مشاهده شود ، بلافاصله مزرعه را با سولفات منیزیم به مقدار 6 کیلوگرم در هکتار محلول پاشی نمائید . در مزراع وسیع می توان محلول پاشی باهواپیما انجام داد .
ـ در صورت امکان کودهای ازته بصورت تقسیط استفاده شود . برای این کار می توان نصف قبل از کاشت ونصف دیگر قبل از گلد هی بصورت سرک استفاده شود.
ـ درخاکهای آهکی بهتر است از سولفات آمونیوم استفاده شود.
ـ در اراضی شور بهتر است از نیترات آمونیوم استفاده نشود .
ـ محلول پاشی با کود کامل میکرو دو مرتبه قبل از غوزه رفتن با فاصله دو هفته (به مقدار 3 کیلوگرم در هکتار )در صورت امکان توصیه می شود .
محصولات باغی
1ـ توصیه کودی سیب وگلابی وبه ( توصیه عمومی )
ـ مصرف خاکی اوره به میزان 300 کیاوگرم در هکتار یا معادل آن نیترات آمونیوم
ـ مصرف خاکی بیوفسفات طلائی به میزان 400 ـ350 کیلوگرم در هکتار
ـ مصرف خاکی کلرور پتاسیم به میزان 300 کیلوگرم در هکتار
ـ مصرف خاکی کود سولفات آهن به میزان 200 ـ150 کیلوگرم ، سولفات روی 150 کیلوگرم ، اسید بوریک 50 کیلوگرم ، سولفات منیزیوم 150 کیلوگرم ، بیو گوگرد
طلائی 150 کیلوگرم در هکتار
ـ در تمام باغهای میوه کشور منبعد بیوفسفات طلائی جایگزین کودهای فسفاته خواهد شد.
ـ یک سوم کود ازته از منبع نیترات آمونیوم در اواخر زمستان همراه با بیوفسفات طلائی
وپتاسیم و کود دامی در چالکودها به همراه کودهای ریز مغذی قرار داده می شود. دو
سوم باقی مانده کود ازته در خاکهایی که میزان کربنات کلسیم آنها درتجزیه خاک بیش از 20 درصد است از منبع سولفات آمونیوم مصرف شود و در خاک هایی که کربنات
کلسیم آنها کمتر از 20 درصد است می توان از کود اوره استفاده نمود . این مقدار کود بصورت سرک حداقل در دو نوبت یکی در زمانی که میوه بصورت فندقه شده است در
اوایل خرداد ماه و مرحله بعد بلافاصله 5/1 ماه بعد مصرف شود .
بیوفسفات طلائی چیست ؟
این کود یکی از تولیدات کودی داخل کشور می باشد که در کیسه های 50 کیلوگرمی
عرضه می شود . هر کیسه حاوی 30 کیلوگرم خاک فسفات غلیظ شده ، 10 کیلوگرم گوگرد پودری ، 8 کیلوگرم کود آلی و دو کیلوگرم سولفات روی به همراه یک کیسه
نیم کیلوگرمی باکتری تیوباسیلوس می باشد و اثر بخشی آن در افزایش تولیدات کشاورزی حتمی است .نیاز گیاهان به گوگرد بیش از فسفر ( غلظت گوگرد در داخل گیاه به مراتب بیش از فسفر است ) بوده ، چه گوگرد به اندازه ازت در تشکیل پروتئین گیاهی نقش دارد .
علی رغم تولید سالانه بیش از یک میلیون تن گوگرد در داخل کشور ،متاسفانه تا کنون ،حتی در خاکهای آهکی وقلیائی ،به عنوان کود از آن استفاده نشده است .از طرف دیگر اکثر خاکهای کشاورزی کشور آهکی وآبهای آبیاری نیز دارای بی کربنات بالا می باشند.
یکی از روشهای بهبود مدیریت تغزیه ای در خاکهای آهکی با بی کربنات بالای آب آبیاری ،استفاده از اسید سولفوریک است. چون مصرف اسید سولفوریک در مزرعه و باغهای میوه کشور با مشکلات فراوانی منجمله سوختگی همراه میباشد ،بنابرین لازم است با کمک باکتریهای تیوباسیلوس،گوگرد را به سولفات تبدیل نمود. زیرا باکتریهای تیوباسیلوس دارای این توانمندی هستند که گوگرد را به اسید سولفوریک تبدیل نمایند با مصرف موضعی این کود(چالکود،نواری و . . )اسید تولید شده با کمک باکتریهای تیو باسیلوس،سبب کاهشPH خاک و نهایتا آزاد سازی فسفر از خاک فسفات موجود می گردد.
بدین ترتیب کاهش PHخاک در محل رشد ریشه درختان میوه،باعث افزایش قابلیت جذب فسفر موجود در خاک فسفات ودیگر عناصر غذایی ریزمغذی موجود در خاک ،برای گیاه می گردد. بعلاوه گوگرد عنصری(S) برای گیاهان قابل استفاده نیست. باکتریهای تیو باسیلوس با اکسیده کردن گوگرد و تبدیل آن به سولفات(SO4)، امکان استفاده از گوگرد عنصری را فراهم می نمایند. کاهش موضعی PH خاک می تواند به کاهش Ph شیره در درون آوندهای درختان کمک نماید. و این امر باعث افزایش قابلیت استفاده عناصر غذایی مهم نظیر فسفر،آهن،روی و . . برای درختان می گردد. در نتیجه علاوه بر افزایشعملکرد(حداقل 15 درصد)،بهبود کیفیت نیزفراهم می گردد.
در آزمایشهایی که در اقصی نقاط دنیا انجام گردیده،کاربرد این کود باعث افزایش عملکرد محصولات کشاورزی اعم از باغی و زراعی تا حد 60 درصد نیز شده است. مصرف این کود هر دو الی سه سال یکبار (بنا به تشخیص و توصیه محققین و کارشناسان تغذیه گیاهی در کشور)به مقدار یک الی دو کیلوگرم به ازاء هر درخت در پای درختان میوه با روش چالکود (حداقل دو چالکود برای هر درخت) و یا جایگذاری عمقی (نواری) توصیه می گردد. بایستی به این نکته توجه نمود که قبل از مصرف در چالکود،باکتریهای تیوباسیلوس با این کود کاملا مخلوط گردد.