این وصیت گرچه خطاب به حسنین- علیهما السلام-است ولی در حقیقت برای تمام بشر تا پایان عالم است.این وصیت را عده ای از محدثان ومورخانی ک قبل از مرحوم سید رضی و بعد از او می زیسته اند با ذکر سند نقل کرده اند. البته اصل وصیت بیشتر از آن است که مرحوم سید رضی در نهج البلاغه آورده است.
اینک قسمتی از آن را می آوریم:
اوصیکما بتقوی الله وان لاتبغیا الدنیا و ان بغتکما و لاتاسفا علی شی منها زوی عنکما وقولا بالحق و اعملا للاجر وکونا للظالم خصما وللمظلوم عونا.
شما را به تقوی و ترس از خدا سفارش می کنم وانیکه در پی دنیا نباشید، گرچه دنیا به سراغ شما آید و بر آنچه از دنیا از دست می دهید تاسف نخورید سخن حق را بگویید وبرای اجر وپاداش (الهی) کارکنید ودشمن ظالم و یاور مظلوم باشید.
اوصیکما و جمیع ولدی واهلی و من بلغه کتابی تقوی الله ونظم امرکم و صلاح ذات بینکم، فانی سمعت جدکم صلی الله علیه وآله وسلم یقول:” صلاح ذات البین افضل من عامه الصلاه والصیام”.
من شما وتمام فرزندان وخاندانم وکسانی را که این وصیتنامه ام به آنان می رسد به تقوی وترس از خداوند ونظم امور خود واصلاح ذات البین سفارش می کنم زیرا که من از جد شما صلی الله علیه وآله و سلم شنیدم که می فرمود: اصلاح میان مردم از یک سال نماز و روزه برتر است.
الله الله فی الایتام فلا تغبوا افواههم ولایضیعوا بحضرتکم. والله الله فی جیرانکم فانهم وصیه نبیکم مازال یوصی بهم حتی ظننا انه سیورثهم.
خدا را خدا را در مورد یتیمان نکند که گاهی سیر وگاهی گرسنه بمانند نکند که در حضور شما دراثر عدم رسیدگی از بین بروند.
خدا را خدا را که در مورد همسایگان خود خوشرفتاری کنید، چرا که آنان مورد توصیه وسفارش پیامبر شما هستند. وی همواره نسبت به همسایگان سفارش می فرمود تا آنجا که ما گمان بردیم به زودی سهمیه ای از ارث برایشان قرار خواهد داد.
والله الله فی القرآن لایسبقکم بالعمل به غیرکم والله الله فی الصلاه فانها عمود دینکم والله الله فی بیت ربکم لاتخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا.
خدا را خدا در توجه به قرآن نکند که دیگران در عمل به آن از شما پیشی گیرند خدا را خدا در مورد نماز که ستون دین شماست. خدا راخدا در مورد خانه پروردگارتان تا آن هنگام که زنده هستید آن را خالی نگذارید که اگر خالی گذارده شود مهلت داده نمی شوید وبلای الهی شما را فرا می گیرد.
والله الله فی الجهاد باموالکم و انفسکم والسنتکم فی سبیل الله و علیکم بالتواصل والتباذل وایاکم والتدابر و التقاطع. لاتتراکوا الامر بالمعروف والنهی عن المنکر فیولی علیکم شرارکم ثم تدعون فلا یستجاب لکم.
خدا را خدا را در مورد جهاد با اموال وجانها و زبانهای خویش در راه خدا. و بر شما لازم است که پیوندهای دوستی ومحبت را محکم کنید و بذل و بخشش را فراموش نکنید و ازپشت کردن به هم و قطع رابطه بر حذر باشید امر به معروف ونهی از منکررا ترک مکنید که اشرار بر شما مسلط می شوند وسپس هر چه دعا کنید مستجاب نمی گردد.
سپس فرمود:
ای نوادگان عبدالمطلب نکند که شما بعد از شهادت من دست خودرا از آستین بیرون آورید و در خون مسلمانان فرو برید و بگویید امیرمومنان کشته شد و این بهانه ای برای خونریزی شود.
… الا لا تقتلن بی الاقاتلی انظروا اذا نا مت من ضربته هذه فاضربوه ضربه بضربه ولاتمثلوا بالرجل فانی سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم یقول :” ایاکم و المثله و لو بالکلب العقور”
آگاه باشید که به قصاص خون من تنها قاتلم را باید بکشید بنگرید که هر گاه من از این ضربت جهان را بدرود گفتم او را تنها یک ضربت بزنید تا ضربتی در برابر ضربتی باشد وزنهار که او رامثله نکنید( گوش و بینی واعضای او را نبرید) که من از رسول خدا شندیم که می فرمود:” از مثله کردن بپرهیزید گرچه نسبت به سگ گزنده باشد”.
آخرین وصایای امام علی(علیه السلام)
قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی متوفای 405 هجری در مجموعه ای از سخنان علی که آن را دستور معالم الحکم نامیده این وصیت را از امام آورده است. چون پسرملجم او را ضربت زد امام حسن گریان بر او درآمد پرسید:
“پسرم چرا گریه میکنی؟”
“چرا نگریم که تو در نخستین روز آن جهان وآخرین روز این جهانی.”
“پسرم !چهار چیز را که به تو می گویم به خاطر بسپار و به کار دار وچهارچیز را که اگر بدان کار نکنی اندک زیانی به تونمیرساند”
“پدر آن چهار چیزکه باید به کار دارم چیست؟”
“خرد برترین توانگری است و بدترین تهیدستی نادانی است و خودبینی وحشتناک ترین وحشت وخوشخویی گرامی ترین حسب.”
“این چهار خصلت آن چهار دیگر را هم بگو” از دوستی احمق بپرهیز که اوخواهد تورا سود رساند لیکن به زیانت کشاند از دوستی با دروغگو که دور را به تو نزدیک ونزدیک را به تو دور نماید و از دوستی بخیل که چیزی را که بدان سخت نیازمندی از تو دریغ میدارد. و دوستی تبهکار که تو را به هنگام سود خود می فروشد “